Çocuğun Üstün Yararı Her Zaman ve Her Koşulda Gözetilmelidir

“Kamusal ya da özel sosyal yardım kuruluşları, mahkemeler, idari makamlar veya yasama organları tarafından yapılan ve çocukları ilgilendiren bütün faaliyetlerde, çocuğun yararı temel düşüncedir.” (Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, Madde 3) Nedir bu yüksek yarar ya da çocuğun üstün yararı?

Çocuğun görüşleri; çocuğun kimliği; çocuğun aile ortamının korunması; çocuğun bakımı, korunması ve güvenliği; çocuğun sağlığı; çocuğun kırılganlık durumu ve eğitim hakkı vb. Hukuk alanında çalışan uygulayıcılar; çocuğun yüksek yararını değerlendirirken diğer genel ilkelerin de (yaşama ve gelişme hakkı, görüşlerini ifade etme hakkı ve ayrımcılık yasağı) önemli olduğu gerçeğini unutmamalıdır.” (Kaynak:Çocuk Dostu Hukuki Yardıma İlişkin Rehber, Unicef Ecaro, 2018) Bireysel olarak bir çocuğun yüksek yararı ilkesi; dinamik bir kavramdır, çocuk büyüdükçe ve koşulları değiştikçe sürekli olarak gelişmeye devam eder. Her çocuk; yüksek yararının ana düşünce olarak alınması hakkına sahiptir.

Şimdi birlikte inceleyelim, evlat edinme nedir ve bu konudaki yasal düzenlemeler ne demektedir? Çocuğun üstün yararı hangi düzenlemeler ile güvence altına alınmıştır?

Türk Medeni Kanunu Madde 282’ye göre; “Soybağı evlat edinme yoluyla da kurulur; yani evlatlık evlat edinenin nüfusuna kayıt olunur.”

Türk Medeni Kanunu madde 500’e göre; “Evlatlık ve alt soyu, evlat edinene kan hısımı gibi mirasçı olur. Evlatlığın kendi ailesindeki mirasçılığı da devam eder. Evlat edinen ve hısımları, evlatlığa mirasçı olamazlar.”

Türk Medeni Kanunu madde 129; “Evlat edinen ile evlatlığın veya bunlardan biri ile diğerinin alt soyu ve eşi arasında evlenme yasaktır.”

Çocuk Haklarına Dair Sözleşme Madde 19’a göre; “1-Bu sözleşmeye taraf devletler, çocuğun ana-babasının ya da onlardan yalnızca birinin, yasal vasi veya vasilerinin ya da bakımını üstlenen herhangi bir kişinin saldırı, şiddet veya suistimale, ihmal ya da ihmalkar muameleye karşı korunması için; yasal, idari, toplumsal, eğitsel bütün önlemleri alırlar.”

1989 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’sinin dört temel ilkesinden biri; “Çocuğu etkileyen tüm faaliyetlerde ve kararlarda çocuğun üstün yararı temel düşüncedir.” (Madde 3) düzenlemesidir.

Uluslararası sözleşmeler ve yasalarla koruma altına alınan, refakatsiz kalmış çocuklar veya ayrı kalmış çocuklarla ilgili olarak tüm iş ve işlemlerde çocuğun üstün yararı gözetilmeli ve koruma altına alınmalıdır. Yasalarla ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınan tüm bu hak ve özgürlüklerin korunmasından, yasaların ve uluslararası sözleşmelerin uygulanmasından, devlet, toplum, aile ile birlikte sorumlu olduğumuz bilincinde olarak çocuğun üstün yararının korunması için sorumluluk taşıdığımız unutulmamalıdır.

Av. Güzin Öztürk