Dünya Çocuk Hakları Günü
“Çocuklar her türlü ihmal ve istismardan korunmalı, onlar her koşulda yetişkinlerden daha özel ele alınmalıdır.” Mustafa Kemal Atatürk
20 Kasım 1989 tarihinde BM Genel Kurulu, Çocuk Haklarına Dair Sözleşmeyi imzalamış ve o tarihi “20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü” olarak ilan etmiştir. Bu haklar, dünyanın bütün çocukları için, renk, dil, din, cinsiyet, etnik kökenleri fark etmeksizin onların daha onurlu, sağlıklı, mutlu, eşit şartlar ve imkânlarla yaşamaları için vardır.
Çocukların okula gidemediği, savaşlar nedeniyle yaşama, barınma ve gelişme haklarının ellerinden alındığı, cinsiyet ayrımcılığına maruz kaldığı, eşit şartlarda eğitim alma hakkından mahrum olduğu, istismar ve ihmal edildikleri bir dünyada Dünya Çocuk Hakları Günü’nü kutlamaktan çok uzağız. Ama aynı zamanda, çocuk hakları üzerine çalışmak ve konuşmakla uzak olanı yakınlaştırma konusunda umutlu ve azimliyiz.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun 22 Mart 2023 tarihinde yayımladığı, Türkiye Çocuk Araştırmaları 2022 verilerine göre, hangi haklara sahip olduğunu bilen 13-17 yaş grubundaki çocukların oranı %53,3 iken yetişkinlerin genellikle çocuk haklarına saygı duyduğunu düşünen çocukların oranı %52,7 oldu. Bu oran aynı yaş grubundaki erkek çocuklarda %39,1 iken kız çocuklarda %51,4 oldu. Bu rakamlar gösteriyor ki, haklarının ne olduğunu, onları nasıl talep edeceğini bilmeyen bugünün çocukları, çocuk hakları ile ilgili yarının araştırmasını yapan yetişkinleri olacak.
Her insanın ve her çocuğun, çocuk haklarının neler olduğu ve bu hakların suiistimal edilmesi veya ihmal edilmesi durumunda, bu hakların uygulanması, uygulanmasına yönelik tedbir alınması, uygulanmaması durumunda yaptırımların yerine getirilmesi ve takipçisi olunması konusunda, kamu kurum ve kuruluşlarına, derneklere, vakıflara, okullara, öğretmenlere, yazarlara, anne ve babalara toplumun her kesiminden yetişkine ve özellikle devlete önemli sorumluluklar yüklemektedir. Haklarının bilincinde olmayan bir çocuğun/insanın haklarını talep etmesi beklenemez.
Unicef’in (Birleşmiş Millet Uluslararası Çocuklara Yönelik Acil Yardım Fonu) tahminlerine göre, çatışma, şiddet ve diğer krizler, 2021’in sonunda 36,5 milyon çocuğun yerinden edilmesine yol açtı. Rekor seviyedeki bu sayı, İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana kaydedilen en yüksek sayı. Bu sayıya, iklim ve çevresel şoklar veya felaketler nedeniyle yerinden edilen çocuklar ile Ukrayna ve Filistin’deki savaş ortamı yüzünden yerinden edilen çocuklar dâhil değildir. Filistin ve Ukrayna’daki savaş ortamı, en çok çocukları vuruyor, onlara zarar veriyor. Yaşamını yitiren bebek ve çocukların, yerinden edilenlerin istatistiki birer veri olmadığı, sağlıkla ve mutlulukla çocukluklarını yaşadıkları günlerin özlemi içindeyiz.
Sıkça sözünü ettiğimiz ve çocuk büyüdükçe ve koşulları değiştikçe sürekli olarak gelişmeye devam eden çocuğun üstün/yüksek yararı kavramı; çocuğun görüşleri; çocuğun kimliği; çocuğun aile ortamının korunması; çocuğun bakımı, korunması ve güvenliği; çocuğun sağlığı; çocuğun kırılganlık durumu, eğitim hakkı, yaşama ve gelişme hakkı, görüşlerini ifade etme hakkı ve ayrımcılık yasağı da gibi temel haklar konusunda ona hukuk alanında öncelikli bir koruma sağlar. (Kaynak:Çocuk Dostu Hukuki Yardıma İlişkin Rehber, Unicef Ecaro, 2018) Çocuk işçiliği ve yoksulluğunun arttığı, dünyanın pek çok yerinde halen milyonlarca çocuğun eğitim hakkından mahrum kaldığı bir ortamda çocuk hakları üzerine daha çok yazmalı, konuşmalı ve çocuk haklarını savunmalıyız.
Hiçbir çocuğun yaşama ve gelişme hakkının elinden alınmadığı, çocukların ayrımcılığa, şiddete, ihmal ve istismara uğramadan yaşayabildiği, aynı şartlarda eğitim, barınma ve sağlık haklarına sahip olduğu mutlu bir çocukluk dileyerek, 20 Kasım Dünya Çocuk Hakları Günü’nü Çocuk ve Gençlik Yayınları Derneği olarak kutlayacağımız günlerin özlemi ile çocuklar yaşasın, gülsün, oynasın diyoruz.
Yazar-Avukat Güzin Öztürk
Kaynakça:
https://www.unicef.org
https://www.unesco.org.tr
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme
Çocuk Dostu Hukuki Yardıma İlişkin Rehber, Unicef Ecaro, 2018
Photo by Alexander Grey:
https://www.pexels.com/photo/a-kid-with-multicolored-hand-paint-1148998/